Przyszłość audytu to rozmowa, nie cyfry na ekranie

Czy idea raportowania zintegrowanego oznacza koniec odrębnych sprawozdań finansowych?

Użyłbym raczej słowa „ewolucja” – raportowanie zintegrowane to przyszłe miejsce sprawozdawczości finansowej. Nie mówimy bowiem o jakiejś odrębnej instytucji, ale o przystosowaniu zarówno informacji finansowej jak i niefinansowej do dzisiejszych i jutrzejszych wyzwań: wzrostu znaczenia aktywów niematerialnych czy rewolucji cyfrowej. To fundamentalnie wpływa na rynki, a zatem i na sposób, w jaki informacje są przetwarzane przez biznes.

Odpowiedzią na te wyzwania jest też na przykład idea Core & More, przedstawiona przez Accountancy Europe. Czy to koncepcja równoległa czy alternatywna wobec raportowania zintegrowanego?

Accountancy Europe aktywnie uczestniczy w pracach International Integrated Reporting Council, a sposób myślenia stojący za tą koncepcją miał olbrzymi wpływ na inicjatywy dotyczące raportowania zintegrowanego. Co ciekawe, kiedy AE prowadziło konsultacje pierwszej wersji swojego raportu, 80% pytanych stwierdziło, że Core & More to właśnie raportowanie zintegrowane.

Wyzwania ewolucji sprawozdawczości nie są całkowicie nowe i dokonaliśmy już na tym polu bardzo wiele, ale nie znamy odpowiedzi na wszystkie pytania, nie mamy gotowego schematu, który firmy mogą po prostu wdrożyć. Wszyscy uczymy się i ewoluujemy, wypracowujemy dobre praktyki z menedżerami i autorami raportów. To ważna część naszej działalności.

Raportowanie zintegrowane wydaje się rozwiązaniem dla dużych, dojrzałych organizacji. Ale czy może być korzystne także dla małych i średnich przedsiębiorstw?

Najkrótsza odpowiedź brzmi: tak. Musimy odrzucić przekonanie, że raportowanie jest czymś niezwykle trudnym, że stanowi jedynie koszt dla przedsiębiorstwa, i że robi się to dla kogoś innego, na przykład regulatora. Staramy się zmienić ten sposób myślenia. Sprawozdawczość dostarcza kluczowych informacji zarządom i radom nadzorczym, dzięki czemu strategie biznesowe są zwyczajnie lepsze, wycena firmy – wyższa, a inwestorzy spokojniejsi. W takim kontekście raportowanie zintegrowane staje się atrakcyjne dla firm o różnych formach prawnych i każdej wielkości, również dla małych i średnich – nie tylko największych spółek giełdowych.

Drugim wyzwaniem jest oczywiście to, że mniejsze firmy nie mają tyle zasobów czy choćby czasu, żeby pracować nad raportami. To prawda – tyle że mniejsze firmy są też bliżej swoich klientów i społeczności, lepiej rozumieją także swoje łańcuchy dostaw. Więc chociaż nie używają terminologii, nie posługują się narzędziami, nie jeżdżą na konferencje, to kiedy dotrze się do nich z odpowiednią informacją, nagle raportowanie zintegrowane przestaje wydawać się im takim wyzwaniem. IFAC przygotował dla nas niedawno publikację o raportowaniu zintegrowanym w małym biznesie, dwa lata temu wydaliśmy też zbiór case studies i były tam świetne przykłady na to, jak niewielkie firmy radzą sobie z tym zadaniem.

Jaką rolę w przyjmowaniu i ewolucji modelu raportowania zintegrowanego mają do odegrania biegli rewidenci?

Z pewnością są jednym z kluczowych elementów tego procesu. To jest przyszłość sprawozdawczości – takie jest wyraźne stanowisko IFAC i innych przedstawicieli globalnej profesji księgowej. Jestem bardzo wdzięczny, że organizacje takie jak PIBR uczestniczą więc w rozwijaniu i upowszechnianiu raportowania zintegrowanego, a co więcej, czynią je elementem programów doskonalenia zawodowego swoich członków. Jestem przekonany, że stopniowo stanie się to integralną częścią zadań zewnętrznego audytu – tak jak to się już wydarzyło w przypadku audytorów wewnętrznych. Duże firmy audytorskie już świadczą takie usługi, istnieje więc i rozwija się odpowiednia metodologia. To dość naturalne: skoro raportowanie zintegrowane jest przyszłością sprawozdawczości – a powszechny konsens mówi, że tak właśnie jest – to badanie takich sprawozdań także będzie usługą standardową. To tylko kwestia czasu.

Jakie kompetencje i umiejętności powinni w takim razie rozwijać biegli rewidenci, aby poradzić sobie z tymi nowymi zadaniami?

Jesteśmy obecnie świadkami – i uczestnikami – międzynarodowej debaty na ten temat. Bardzo cieszy mnie, że PIBR także zauważa wagę tego pytania, włączając raportowanie zintegrowane do swoich programów szkoleniowych. Z pewnością istotne pozostaną „klasyczne” zadania związane z pracą na danych, choć oczywiście wiele z nich będzie realizowanych za pośrednictwem narzędzi Big Data i sztucznej inteligencji. Na znaczeniu zyskają natomiast umiejętności analityczne, pozwalające łączyć dane ze strategią biznesową, nastąpi także ściślejsza integracja zadań audytu i doradztwa. W jeszcze większym stopniu liczyła się też będzie komunikacja i relacje z klientem. Jasne, to zawsze było ważne – ale będziemy spędzać zdecydowanie mniej czasu patrząc na ekrany i liczby, a o wiele więcej słuchając i mówiąc.

Czy mówimy tu o stopniowej ewolucji audytorów w doradców?

Może nie o pełnej integracji, ale jakiejś formie zbliżania się funkcji audytu i doradztwa. Oczywiście, zapotrzebowanie na audyt nie zniknie, ale to będzie musiał być audyt świadomie poruszający się w świecie kapitału nie tylko finansowego.

 Jak ocenia Pan stan przygotowań do przechodzenia na raportowanie zintegrowane wśród interesariuszy z polskiego rynku finansowego?

Mam bardzo pozytywne wrażenia. Jest kilkanaście spółek, które już teraz publikują w pełni zintegrowane sprawozdania – większość z nich była zresztą częścią tego projektu od samego początku, kiedy szkicowaliśmy dopiero ramowe wytyczne. CSR Info przebadało około 300 sprawozdań polskich firm i 50 z nich to raporty w mniejszym lub większym stopniu zintegrowane, a na tej drodze znajduje się jeszcze więcej podmiotów. Do tego dochodzi oczywiście wdrożenie europejskich regulacji w zakresie raportowania pozafinansowego, więc w tym roku z 300 podmiotów, które mają obowiązek publikować taki raport, jakieś 80% zrobi to po raz pierwszy. Oczywiście tylko część zastosuje metodologię raportowania zintegrowanego, ale to i tak wielki krok naprzód.