Co-operative Tax Compliance – przez zaufanie do efektywności

Czym jest CTC?

Co-operative Tax Compliance (CTC), czyli zgodność z prawem podatkowym wynikająca ze współpracy, jest koncepcją relacji pomiędzy podatnikiem i fiskusem opartą na dobrowolności i horyzontalności. W krajach, w których ją wdrożono opiera się na odrębnej umowie, która przewiduje zwiększoną otwartość podatnika i  współpracę z organami podatkowymi na rzecz zapewnienia zgodności działań podatnika z prawem podatkowym.

CTC jest relatywnie nową ideą powstałą w ramach OECD. Pierwszy raz zastosowana w praktyce została w 2001 r. w Australii, a w kolejnych latach  własne zasady współpracy podatników i organów podatkowych oparte na CTC wdrożyły także Holandia, Irlandia, USA i RPA, potem wprowadzono je także w Kanadzie, Japonii, Nowej Zelandii, Słowenii, Hiszpanii, Danii, Niemczech, Szwecji i Korei Południowej, a pilotażowo wdrażane są we Francji, Finlandii i Norwegii.

Warunki podatkowej efektywności

Dużą rolę w przekonywaniu kolejnych jurysdykcji podatkowych do CTC odegrał opublikowany w 2008 roku raport Forum of Tax Administration „Rola pośredników podatkowych”. Postawiono w nim tezę, że działania organów podatkowych na rzecz zapewnienia zgodności działań przedsiębiorców z prawem podatkowym są bardziej efektywne, jeżeli spełnione są następujące warunki:

• Zrozumienie prowadzonej działalności gospodarczej. Element podatkowy jest jednym z wielu czynników podejmowania decyzji gospodarczych i nie można zakładać, że każde działanie powodujące obniżenie obciążenia podatkowego wynika z decyzji podejmowanych wyłącznie w tym celu. Organ podatkowy powinien mieć szerszą wiedzę, jak podatnik prowadzi biznes, - nie wystarczy znajomość przepisów podatkowych czy księgowych. Organ powinien rozumieć również sektor, w którym działa podatnik, trendy, konkurencję, ryzyka branżowe, sposób, w jaki podatnik zarządza ryzykiem gospodarczym, w tym ryzykiem podatkowym.
• Bezstronność. Celem organu jest zapewnienie, aby podatnik zapłacił prawidłową kwotę podatku, a nie maksymalizował wpływy podatkowe.
• Proporcjonalność. Proporcjonalność dotyczy wyborów po stronie organu podatkowego w odniesieniu do takich kwestii, jak lokowanie posiadanych zasobów, decydowanie, którzy podatnicy, które deklaracje i jakie kwestie podatkowe wymagają wyższego priorytetu dla działań organów podatkowych i w jaki sposób należy nimi się zająć. Określanie priorytetów wymaga więc po stronie organu podatkowego umiejętności decydowania o co nie pytać, czego nie kontrolować i nie badać. Przykładowo, organ kontrolny kończy kontrolę niezwłocznie po zbadaniu istotnej kwestii podatkowej.
• Otwartość i przejrzystość organu podatkowego. Raport nie rekomenduje tutaj rozwiązań, jednak wskazuje na konieczność poprawy komunikacji wyjaśniającej, w jaki sposób organy podatkowe planują kontrole, jak typują zagadnienia do kontroli. Polskie prawo przedsiębiorców, które weszło w życie 30 kwietnia 2018 r., przewiduje publikowanie ogólnych schematów procedur kontrolnych wynikających z powszechnie obowiązujących przepisów prawa. Skoro ustawa mówi, że kontrole planuje się w oparciu o analizę ryzyka, można oczekiwać zakomunikowanie przedsiębiorcom ogólnych schematów postępowań w tym zakresie.
• Responsywność. Podatnicy planując i podejmując decyzje gospodarcze chcą wiedzieć, jakie wiążą się z nimi konsekwencje podatkowe. Dlatego chcą znać stanowisko organów na wczesnym etapie procesu decyzyjnego.

Tax Control Framework – bezwzględny warunek CTC

Wdrożenie współpracy w modelu CTC wymaga dobrowolnej umowy zawartej pomiędzy podatnikiem i organem podatkowym. Podatnicy, którzy chcą przystąpić do programu wdrażają system kontroli wewnętrznej w odniesieniu do rozliczeń podatkowych (Tax Control Framework) i zapewniają organom podatkowym dostęp do niego. TCF to system polityk i procedur, których celem jest zapewnienie, że deklaracje podatkowe składane organom podatkowym są prawidłowo sporządzone (kompletne i dokładne). Podatnik wyraża również dobrowolną zgodę przekazywania organom podatkowym w uzgodnionym wcześniej formacie informacji o pojawiających się po jego stronie wątpliwościach podatkowych. Zapytania dotyczące złożonych interpretacji podatkowych wymagają otwartości i konstruktywnego dialogu pomiędzy podatnikiem i organem podatkowym w poszukiwaniu interpretacji zgodnej z charakterem transakcji.

Fundamentem TCF jest możliwość dostarczenia organom podatkowym weryfikowalnego zapewnienia, że przekazywane im informacje i deklaracje są kompletne i dokładne. Wydawałoby się, że to odwieczny obowiązek podatnika. Jednak koncepcja CTC oparta jest na jawności i otwartości. Podatnik gotowy jest więc informować fiskusa o zastosowanych rozwiązaniach podatkowych, które mogą być wątpliwe czy kontrowersyjne, i przekazywać informacje, które wykraczają poza standardowy obowiązek ustawowy. Otwartość oznacza zaś dzielenie się informacjami o systemie kontroli wewnętrznej: choćby w jaki sposób został zaprojektowany i wdrożony i jak zapewniono, że jest efektywny. To właśnie skuteczność kontroli wewnętrznych jest podstawą zaufania organu podatkowego w stosunku do podatnika.

Tworząc system kontroli wewnętrznej firmy korzystają z dobrych praktyk zapisanych w wytycznych i standardach antyfraudowej organizacji COSO. Według COSO na taki system składa się pięć powiązanych ze sobą komponentów, wywodzących się z różnych sposobów prowadzenia przedsiębiorstwa: środowisko kontroli, ocena ryzyka, działania kontrolne, informacja i komunikacja oraz monitoring. Wspólnie tworzą one ramy opisu i analizy kontroli wewnętrznej.

Organy podatkowe decydując się na współpracę z podatnikiem w ramach CTC dokonują oceny modelu oraz skuteczności wdrożenia kontroli wewnętrznej w odniesieniu do rozliczeń podatkowych. Wymaga to również oceny systemu rachunkowości, który jest integralnym elementem TCF. Dopiero gdy organ podatkowy uzna, że kontrola wewnętrzna jest skuteczna, współpraca w ramach CTC wchodzi w życie.

Jak na CTC korzysta podatnik, a jak fiskus?

Wejście we współpracę z organem podatkowym to dla przedsiębiorcy nie tylko ograniczenie stresu związanego z kontrolą podatkową i lepsze zrozumienie interpretacji fiskusa, ale przede wszystkim większa pewność skutków podatkowych planowanych decyzji gospodarczych na wczesnym etapie transakcji – a co za tym idzie, obniżenie kosztów funkcji compliance w zakresie prawa podatkowego. Większe zaufanie organu podatkowego do podatnika ogranicza z kolei ryzyko bycia uznanym za podmiot stosujący agresywne planowanie podatkowe.

Nie zapominajmy jednak o korzyściach systemowych. CTC zapewnia wyższy poziom zapewnienia zgodności działań podatnika z prawem podatkowym przy mniejszych nakładach ze strony administracji skarbowej. Uwolnione w ten sposób zasoby można wykorzystać tam, gdzie systemowe ryzyko podatkowe jest najwyższe. Analiza ryzyka pozwala zresztą skuteczniej planować kontrolę podatkową także na poziomie przedsiębiorstwa. Wreszcie CTC to doskonały sposób na podwyższanie kompetencji przez organy podatkowe, pozwala bowiem zdobywać wiedzę na temat trudnych spraw podatkowych podatników.

RegTech a CTC

Postępująca cyfryzacja gospodarki oznacza między innymi, że coraz więcej informacji w przedsiębiorstwach ma formę elektroniczną. Ale w gospodarce mamy również procesy kontrolne projektowane i wdrażane przez organy skarbowe. Wraz z digitalizacją przedsiębiorstw również procesy kontrolne przybierają formę cyfrową. W dynamicznie zmieniającym się środowisku gospodarczym model CTC może okazać się jedynym skutecznym narzędziem uzyskania przez organy skarbowe zapewnienia, że podatnik przestrzega prawa podatkowego. Dużą rolę odegra rozwijający się sektor RegTech, którego działalność z jednej strony dostarczać będzie narzędzi automatyzujących funkcje tax compliance, a z drugiej tworzyć bariery dla tradycyjnych metod kontroli podatkowych prowadzonych przez administrację fiskalną.